Τσορτανίδης Χαράλαμπος: “Αξίες και συμπεριφορές στα σχολεία μας”

Τσορτανίδης Χαράλαμπος: “Αξίες και συμπεριφορές στα σχολεία μας”

Άρθρο του Διευθυντή μας που δημοσιεύθηκε στον τοπικό Τύπο

      Σκοπός του σχολείου είναι, μεταξύ άλλων, να βοηθήσει τους μαθητές να αποκτήσουν γνώσεις, να καλλιεργήσουν δεξιότητες και να διαμορφώσουν συμπεριφορές οι οποίες θα τους επιτρέψουν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τις ποικίλες προκλήσεις της – καθόλου εύκολης – ζωής που έχουν μπροστά τους.

      Το σχολείο που επικεντρώνει την προσπάθειά του μόνον στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων, δεν επιτελεί σωστά το ρόλο του. Στην εποχή της εκρηκτικής συνεχούς αύξησης των παραγόμενων γνώσεων και πληροφοριών και σε μια περίοδο σταδιακής αλλά και πλήρως ανατρεπτικής μετάβασης προς νέες μορφές δεξιοτήτων απαραίτητων για την επιβίωσή μας, η επιδίωξη ενός κατά προτεραιότητα γνωσιοκεντρικού και χρησιμοθηρικού σχολείου, εκτός του ότι συχνά αποδεικνύεται ματαιόδοξη και ατελέσφορη - και, εν τέλει, μπορεί να υπηρετηθεί και από άλλες ατραπούς -, δεν μπορεί να είναι η μοναδική σκοποθεσία μας.  

      Ακόμη πιο σημαντική από την απόκτηση γνώσεων είναι η υιοθέτηση από τα παιδιά αποδεκτών από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο συμπεριφορών που θα στηρίζονται σε αξίες, ιδανικά και αρχές: σέβομαι τη διαφορετικότητα των συμμαθητών μου, γνωρίζω τα όριά μου και μπορώ να τα διαχειριστώ, εργάζομαι με ζήλο προς όφελος δικό μου αλλά και του συνόλου, αναγνωρίζω την προσπάθεια του συμμαθητή μου, διεκδικώ την προσωπική μου διάκριση με ευγενή διάθεση έναντι των άλλων,  ελέγχω συχνά τον εαυτό μου και του ασκώ κριτική,  προσαρμόζω τις προθέσεις μου στα δεδομένα που αντιμετωπίζω, θυσιάζω εάν χρειαστεί τις προσωπικές μου επιδιώξεις χάριν της προόδου της ομάδας, παραδέχομαι το λάθος μου και ζητώ συγγνώμη, αναλαμβάνω τις συνέπειες των πράξεών μου …

      Ούτε η απόκτηση γνώσεων, ούτε η καλλιέργεια δεξιοτήτων, ούτε – κυρίως - η υιοθέτηση συγκεκριμένων συμπεριφορών είναι εύκολες διαδικασίες. Χρειάζεται μακρόχρονη, καθημερινή, επίμονη και επίπονη προσπάθεια. Χρειάζεται ισχυρή και σταθερή καθοδήγηση εκ μέρους πρωτίστως των γονέων και δευτερευόντως των εκπαιδευτικών. Γιατί στη ζωή, τίποτα το σωστό και το ουσιαστικό δεν γίνεται χωρίς κόπο και σκληρή προσπάθεια.  Και η σωστή ανατροφή ενός ανθρώπου – και όχι απλά το “μεγάλωμά του” -, είναι το πιο δύσκολο μέλημα και η πιο πολύπλοκη διαδικασία με την οποία μπορεί να καταπιαστεί ένας γονιός ή ένας εκπαιδευτικός στη ζωή του!  

      Σε μια κοινωνία βυθισμένη σε πολύ μεγάλο βαθμό στον ατομικισμό και στη φιλαυτία, υπάρχουν, δυστυχώς, μαθητές που έρχονται στο σχολείο, όχι για να ζήσουν και να δημιουργήσουν ΜΑΖΙ με τους συμμαθητές τους, αλλά για να ζήσουν και να δημιουργήσουν ΔΙΠΛΑ στους συμμαθητές τους. Υπάρχουν μαθητές που, δυστυχώς, έχουν, ήδη, εκπαιδευθεί από το σπίτι τους να έχουν πάντα δίκιο, να μην μοιράζονται, να μην υποχωρούν, να μην παραδέχονται τα λάθη τους, να μην υποψιάζονται εκ των προτέρων ή να μην αναλαμβάνουν εκ των υστέρων τις δυσάρεστες συνέπειες των άστοχων πράξεών τους. Υπάρχουν παιδιά που ασκούνται καθημερινά στο σπίτι τους να διαπραγματεύονται με τους γονείς τους την ορθότητα ή την σκοπιμότητα των πάντων, ακόμη και των πιο επικίνδυνων ή αστόχαστων ενεργειών, θέτοντας σε διαρκή αμφισβήτηση ακόμη και τα πιο αυτονόητα πράγματα. Υπάρχουν, επίσης, παιδιά που οι γονείς τους τα παροτρύνουν να απαντούν στη βία με τη βία, στην πρόκληση με την εκδίκηση, στην ειρωνεία με την κοροϊδία. Όπως υπάρχουν, επίσης, και παιδιά που μεγαλώνουν με “αυτόματο πιλότο”, από γονείς μπλεγμένους στις δουλειές τους, στις σχέσεις τους, στο κυνήγι των εφήμερων επιδιώξεων, στις προκαταλήψεις και στα στερεότυπά τους ή στην άγνοια περί του τι πρέπει να πράξουν. 

      Η ατομικότητα του παιδιού δεν είναι δυνατόν να επιχειρείται να προστατεύεται στο σχολείο με την καταστρατήγηση και την υπερκέραση των κανόνων που αυτό έχει θεσπίσει και πασχίζει να διατηρήσει, όπως συχνά, δυστυχώς, γίνεται στην κοινωνία των ενηλίκων. Εάν θέλουμε να αλλάξει κάποια στιγμή η κοινωνία μας προς το καλύτερο, δεν μπορούμε να επιχειρούμε να μεταφέρουμε μέσα στο σχολείο την εγωιστική συμπεριφορά, την ατομικιστική εμμονή, την αέναη δικαιολόγηση των πάντων, την ατιμωρησία, και άλλες συμπεριφορές που έχουν τόσο πολύ υποβαθμίσει τη συλλογική κοινωνική συνύπαρξή μας. Ούτε πρέπει, οι γονείς, να αντιμετωπίζουμε το σχολείο με πελατειακούς όρους - όπως αντιμετωπίζουμε συνήθως το υπόλοιπο κράτος μας -, απαιτώντας να προσαρμόζεται διαρκώς αυτό στις ιδιαιτερότητες και στις απαιτήσεις των παιδιών μας, ακόμη και εις βάρος των δικαιωμάτων των άλλων μαθητών. Το αντίστροφο, πρωτίστως, πρέπει να συμβαίνει: το παιδί να προσαρμόζεται στους κανόνες και στα πλαίσια συμπεριφοράς που έχουν τεθεί και ισχύουν εντός του σχολικού περιβάλλοντος. 

      Αλλά και οι εκπαιδευτικοί εκείνοι που απεμπόλησαν τον παιδαγωγικό τους ρόλο, πρέπει να τον διεκδικήσουν εκ νέου. Ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να είναι απλός μεταφορέας γνώσεων και εκπαιδευτής δεξιοτήτων, ούτε, βέβαια, να τις εμπορεύεται ποικιλοτρόπως. Πρέπει πρωτίστως να ασκεί αγωγή ψυχών και χαρακτήρων, να προσπαθεί να είναι άριστος και όχι αρεστός, καθοδηγητής των παιδιών και των γονέων τους και όχι απολογητής, εμπνευστής και καλλιεργητής αξιών και σταθερών πλαισίων συμπεριφορών και όχι παιδοφύλακας και θλιβερός διαιτητής των διαφορών τους και εκείνων των γονέων τους, “Παιδαγωγός” με το “Π” κεφαλαίο και όχι απλός διεκπεραιωτής της καθημερινότητας.  

      Ασφαλώς – και ευτυχώς – και οι μεν και οι δε που περιγράφονται ανωτέρω δεν είναι αποκλειστικά αυτοί, η κυρίαρχη ζώσα πραγματικότητα των σχολείων μας. Εκτός αυτών, υπάρχουν λαμπροί και αξιέπαινοι γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές. Γονείς και εκπαιδευτικοί που κοπιάζουν καθημερινά να διδάξουν αρχές και αξίες στα παιδιά τους, παρακολουθούν στενά την πρόοδό τους, σχεδιάζουν και προετοιμάζουν μαζί τους το μέλλον τους με σοβαρότητα, υπευθυνότητα, σχέδιο και μεθοδικότητα. Που θέτουν ξεκάθαρα όρια και κανόνες και δεν διαπραγματεύονται με τα παιδιά τους το καθετί, δαπανώντας πολύτιμο χρόνο και ικμάδα - και καταφέρνοντας, τελικά, να μπερδεύουν τα παιδιά τους για το τι ισχύει στο σπίτι τους σε σχέση με την κοινωνία έξω από αυτό. Που δεν είναι «παντογνώστες» στα λόγια αλλά «φτωχοί» στις πράξεις, που είναι ανασφαλείς οι ίδιοι αλλά παρέχουν ασφάλεια στα παιδιά και στους μαθητές τους, που διδάσκουν με το παράδειγμά τους την ανεπιτήδευτη ευγένεια, τη διακριτικότητα, το σεβασμό στην αξία του άλλου, την ταπεινοφροσύνη, την εργατικότητα, την καταξίωση μέσα από την προσπάθεια και όχι μέσα από την φυγοπονία και την κουτοπονηριά. Γονείς που βλέπουν το δάσκαλο και δάσκαλοι που βλέπουν τους γονείς ως εν δυνάμει συμμάχους τους και όχι ως αντιπάλους τους, που είναι γενναιόδωροι στην αυτοκριτική τους και φειδωλοί στις κρίσεις τους,  που δεν είναι εγκλωβισμένοι σε απωθημένες ανεκπλήρωτες επιδιώξεις. 

      Υπάρχουν μαθητές που σε καλημερίζουν αβίαστα το πρωί και σε αποχαιρετούν με χαμόγελο το μεσημέρι. Που συζητούν με ωριμότητα μαζί σου τα προβλήματά τους, που επιδεικνύουν με υπομονή και κατανόηση την ανοχή τους στα λάθη των μεγάλων ή στις ιδιοτροπίες των συμμαθητών τους. Που δεν σπρώχνουν το συμμαθητή τους στη σκάλα του σχολείου, που δεν τον ειρωνεύονται ούτε τον υποτιμούν για τη διαφορετικότητά του, που δεν μαζεύουν τους φίλους τους για να «πλακώσουν» από κοινού εκείνον που τους είπε μια κουβέντα παραπάνω, που αντέχουν την αποτυχία σε έναν αγώνα, που ζητούν συγγνώμη όταν κάνουν κάποιο λάθος και σε βεβαιώνουν ότι δεν θα το ξανακάνουν. Που έχουν τη δύναμη να “δείξουν” τον εαυτό τους όταν αναζητείται ο φταίχτης μιας κατάστασης και σηκώνουν το χέρι τους ψηλά για να αναλάβουν εθελοντικά μια όχι και τόσο αρεστή ευθύνη. Που κοπιάζουν για να μελετήσουν τα μαθήματά τους καθημερινά, που είναι ανοιχτοί στη διερεύνηση των κλίσεων και των ταλέντων τους,  που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους σε καινοτόμες δράσεις, που είναι ευγενείς και  ξέρουν πότε μπορούν ή πρέπει να μιλήσουν και πότε επιβάλλεται να σιωπήσουν.   

      Πρόσωπα που χαίρεσαι, πραγματικά, όταν τα συναντάς, εργάζεσαι ή συνεργάζεσαι μαζί τους, όταν σε αγγίζει η ποιότητά τους. Πρόσωπα που έχουν όλα τα εχέγγυα να προκόψουν στη ζωή τους, σε πείσμα του αντίξοου περιβάλλοντος και των δυσμενών συνθηκών που κυριαρχούν γύρω τους, πρόσωπα που στηρίζουν, τελικά, την ύπαρξη και την επιβίωση και των υπολοίπων. Ωστόσο, στο σχολείο, συνήθως, αυτά τα πρόσωπα δεν κάνουν θόρυβο, εργάζονται διακριτικά και περνούν, ορισμένες φορές, απαρατήρητα, καθώς προσπαθούν να διευκολύνουν ή και να διασώσουν με την ευγενική παρουσία τους την κοινή συμπόρευση όλων μας. Και είναι άδικο αυτό. “Τις αρετές συνήθως καλύπτει το πέπλο της σεμνότητας, ενώ τα ελαττώματα φοράνε τη μάσκα της υποκρισίας” είχε πει ο Μπρυγιέρ! 

      Λάθη στις ιεραρχήσεις και στις προτεραιότητές μας, αστοχίες στις επιλογές μας και στις επιδιώξεις μας, ανέξοδες φλυαρίες και προχειρότητα σε συνδυασμό με την προτίμηση της ήσσονος προσπάθειας σε όλους τους τομείς, μας έχουν εγκλωβίσει στα αδιέξοδα που βιώνουμε στην πατρίδα μας. Όμως τίποτα το ωραίο και το σωστό δεν είναι εύκολο! Πάντα το ωραίο, το αληθινό και το επιτυχές κρύβει μέσα του μια επίμονη και επίπονη προσπάθεια. Η ευκολία, δεν θα μας οδηγήσει στην έξοδο. Και, χωρίς αμφιβολία, ο δρόμος προς την έξοδο έχει ως αφετηρία τα σπίτια μας και τα σχολεία μας. Μόνο με τη σωστή παιδεία θα ξεφύγουμε! 

[Φεβρουάριος 2019 - Με αφορμή περιστατικά που βιώνω καθημερινά στο σχολείο μου]

• Προηγούμενο
• Επόμενο